VINACHEM

Trước thực tiễn thời gian qua hoạt động quản lý về hóa chất còn lỏng lẻo, các ý kiến tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, cần quy định chặt chẽ hơn việc mua bán, vận chuyển, nhập khẩu hóa chất không rõ nguồn gốc. Và trong dự thảo Luật lần này cần phân công rõ đầu mối quản lý, xác định cơ quan chịu trách nhiệm chủ trì và cơ quan chịu trách nhiệm phối hợp.

Trước hết phải quản lý rồi mới phát triển công nghiệp hóa chất

Theo tinh thần đổi mới trong công tác xây dựng pháp luật, dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi) hiện đang không quy định cụ thể về phân công quản lý nhà nước giữa các bộ và địa phương mà việc này sẽ do Chính phủ quy định theo quy định của Luật Tổ chức Chính phủ.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, hiện nay, một loại hóa chất có thể được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, do nhiều bộ cùng quản lý. Điều này dễ dẫn tới tình trạng doanh nghiệp khai báo không trung thực mục đích sử dụng để lựa chọn cơ chế thông thoáng hơn.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban đề nghị, Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu phương án và phân công hợp lý nhiệm vụ quản lý nhà nước giữa các bộ liên quan theo hướng giao một đầu mối quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh đối với hóa chất cần kiểm soát đặc biệt; các bộ khác quản lý hoạt động sử dụng hóa chất theo lĩnh vực. Đồng thời, cần quan tâm tăng cường năng lực quản lý nhà nước đối với hoạt động hóa chất, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong tổ chức thực hiện Luật này và pháp luật khác có liên quan (về thương mại, thanh kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính…).

Nói về hóa chất là nghĩ đến chất độc hại, chất phụ gia. Nêu thực tế này, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị, cần quy định chặt chẽ hơn và tăng cường quản lý đối với việc mua bán, vận chuyển, nhập khẩu hóa chất không rõ nguồn gốc. "Cần bổ sung tiêu chí hóa chất độc hại, các biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất. Đây là điều hết sức quan trọng đối với quản lý nhà nước trên địa bàn. Bộ quản lý hay giao cho địa phương quản lý, thì cần quy định cho rõ”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Dẫn thực tế thời gian vừa qua, hoạt động quản lý hóa chất còn lỏng lẻo, hóa chất xả thải ra môi trường và trong thực phẩm bày bán vẫn khá tràn lan, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng, một trong những nguyên nhân là do đầu mối quản lý chưa chặt chẽ, chưa làm tốt công tác phân công quản lý với lĩnh vực này. Vì vậy, trong dự thảo Luật cần thể hiện rõ ràng hơn nữa việc phân công đầu mối quản lý; xác định rõ cơ quan chịu trách nhiệm chủ trì và cơ quan chịu trách nhiệm phối hợp.

“Ví dụ như vụ việc giá đỗ ngâm, tẩm hóa chất có nguyên nhân do công tác quản lý thị trường, ý thức người sản xuất, nhưng tại sao người sản xuất, làm giá đỗ lại mua được hóa chất một cách dễ dàng như vậy? Hay như vụ việc đầu độc bằng xyanua, họ lại mua được dễ dàng như vậy, thậm chí có thể mua online? Luật cần thể hiện được thông điệp mạnh mẽ là nếu xảy ra vụ việc hóa chất xả thải ra môi trường hay thực phẩm, hoa quả ngâm tẩm hóa chất, thì phải chỉ rõ trách nhiệm ở đâu”, Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Thanh Hải đề nghị.

Nêu rõ, đây là đạo luật quy định về hóa chất và quản lý hoạt động hóa chất, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhấn mạnh, trước hết là phải quản lý được, sau đó mới đến phát triển công nghiệp hóa chất. "Tất cả các loại hóa chất đều có tính hai mặt, đều có công dụng, nhưng nếu sử dụng quá mức, thì lại trở thành chất độc; do đó, trước tiên là phải quản lý, quy định chặt chẽ về hóa chất và hoạt động hóa chất", Phó Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nêu vấn đề, giao cho một đầu mối quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh hóa chất, tuy nhiên vẫn chưa đủ bao quát, vì hóa chất trong tự nhiên thì ai sẽ quản lý, kiểm soát? Các bộ quản lý hoạt động sử dụng hóa chất theo lĩnh vực, nhưng phải bảo đảm sự phối hợp với nhau. Lưu ý quan điểm này, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị, cần phân định rõ phạm vi quản lý chung về hóa chất, sản xuất kinh doanh, mua bán, trao đổi hóa chất và sự phối hợp với giữa các bộ, ngành để tạo môi trường pháp lý thông thoáng cho lĩnh vực hóa chất phát triển.

Bảo đảm rõ trách nhiệm, rõ đầu mối

Lưu ý, Luật Hóa chất có mối liên hệ với các luật khác, như Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Vệ sinh an toàn thực phẩm, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề nghị, cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo cần bảo đảm các quy định có liên quan giữa các luật đã được rà soát chặt chẽ, không có sự chồng chéo, trùng lặp và không có "khe hở". Đồng thời, dự thảo Luật cũng cần quy định về tổ chức, cá nhân sử dụng hóa chất kiểm soát, đặc biệt thì phải đăng ký mục đích, nhu cầu sử dụng hóa chất trên cơ sở dữ liệu, ứng dụng công nghệ số; và với những đối tượng được phép bán hóa chất phải được quản lý đặc biệt.

Giải trình tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long cho biết, hóa chất được sử dụng trong nhiều mặt đời sống của người dân và hầu hết các hoạt động công nghiệp, nhưng cũng đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng trong ngắn hạn và dài hạn đến sức khỏe con người và môi trường. Những nguy cơ này cũng là mối quan tâm của không chỉ dư luận xã hội trong nước mà còn cả quốc tế.

Vì vậy, trong quá trình xây dựng dự án Luật, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ngành tham vấn các chuyên gia, nhà khoa học, người làm công tác thực tiễn, các cá nhân, tổ chức có liên quan... để xây dựng chính sách về phát triển công nghiệp hóa chất. Đồng thời, tìm hiểu kinh nghiệm của các nước để bảo đảm thực hiện chủ trương phát triển hài hòa giữa kinh tế với văn hóa, xã hội, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu như đã nêu tại Văn kiện Đại hội XIII của Đảng.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long, cơ quan soạn thảo cũng thống nhất với các nhận định, đánh giá của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường và cho rằng bản chất của hóa chất là có tính đa dụng, một loại hóa chất có cùng một phẩm cấp có thể được sử dụng trong nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau, bởi vậy, rất khó xác định hóa chất lưu thông trên thị trường sẽ được sử dụng trong lĩnh vực nào. Điều này dẫn đến nhiều trường hợp không phân định được trách nhiệm của các bộ, ngành, doanh nghiệp và gặp khó khăn trong áp dụng, thi hành pháp luật.

“Thực tế hiện nay nhiều trường hợp doanh nghiệp khai báo nhập khẩu để sử dụng trong lĩnh vực có quy định ít chặt chẽ hơn, nhưng sau đó lại đưa vào sử dụng trong các lĩnh vực cấm hoặc lĩnh vực còn hạn chế sử dụng”, Thứ trưởng thông tin.

Thứ trưởng cũng nêu rõ, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu và tham mưu với Chính phủ trong quá trình xây dựng Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật này theo hướng phân công trách nhiệm quản lý nhà nước, bảo đảm rõ trách nhiệm, rõ đầu mối như yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Sau phiên họp, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục cùng cơ quan chủ trì thẩm tra nghiên cứu kỹ lưỡng, tiếp thu tối đa các ý kiến góp ý để hoàn thiện dự thảo Luật trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua.